Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje w przypadku jednoczesnego występowania co najmniej jednego z powodów wymienionych poniżej lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej:
- ubóstwa
- sieroctwa
- bezdomności
- bezrobocia
- niepełnosprawności
- długotrwałej lub ciężkiej choroby
- przemocy w rodzinie, w tym potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi
- potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności
- bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych
- trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy, udzielane w związku z nadaniem mu statusu uchodźcy lub w związku z udzieleniem mu ochrony uzupełniającej
- trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego
- alkoholizmu lub narkomanii
- zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej
- klęski żywiołowej lub ekologicznej
Podstawą przyznania świadczeń pieniężnych jest spełnienie kryterium dochodowego, które wynosi od 1 stycznia 2022 r.:
- dla osoby samotnie gospodarującej - 776 zł,
- natomiast dla osoby w rodzinie - 600 zł.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2021 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20210001296/O/D20211296.pdf
Dochód stanowi sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku o przyznanie pomocy lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszonych o:
- miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych
- składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz ubezpieczenie społeczne
- alimentów świadczonych na rzecz innych osób.
Do dochodu nie wlicza się:
- jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego
- zasiłku celowego
- pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty
- wartości świadczeń w naturze
- świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych
- dochodów z powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha przeliczeniowego
- świadczenia wychowawczego, o którym mowa w ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci
- świadczenia pieniężnego, o którym mowa w ustawie o Karcie Polaka, przeznaczonego na częściowe pokrycie kosztów zagospodarowania i bieżącego utrzymania w Rzeczypospolitej Polskiej.
Aby uzyskać świadczenie z pomocy społecznej, osoba zainteresowana lub występujący w jej imieniu przedstawiciel ustawowy, składa w OPS wniosek o udzielenie pomocy - osobiście, pisemnie lub telefonicznie.
W ciągu 14 dni od daty złożenia wniosku pracownik socjalny przeprowadzi wywiad środowiskowy w miejscu zamieszkania osoby ubiegającej się o pomoc w celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej. W sprawach wymagających pilnej interwencji (w których występuje zagrożenie życia lub zdrowia) wywiad przeprowadza się w terminie 2 dni od daty przyjęcia wniosku. Brak zgody na przeprowadzenie wywiadu ze strony osoby zainteresowanej oznacza rezygnację z pomocy.
Osoba występująca się o pomoc powinna przedstawić nast. dokumenty:
- dokument potwierdzający tożsamość (dowód osobisty, paszport lub inny dokument)
- dokumenty poświadczające osiągane dochody, np.:
- zaświadczenie o wysokości zarobków netto
- odcinek emerytury lub renty
- inne dokumenty
- dokumenty potwierdzające stopień niepełnosprawności:
- orzeczenie o stopniu niepełnosprawności lub
- orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy oraz samodzielnej egzystencji lub orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy lub
- orzeczenie zaliczające do I lub II grupy inwalidów
- inne w zależności od sytuacji osoby (rodziny), np.:
- zaświadczenie lekarskie o długotrwałej chorobie lub
- zaświadczenie - decyzja z Urzędu Pracy o pozostawaniu w ewidencji bezrobotnych lub poszukujących pracy.
Uwaga: Osoby i rodziny korzystające z pomocy Ośrodka zobowiązane są do współpracy z OPS w rozwiązywaniu problemów będących przyczyną ich trudnej sytuacji życiowej. Brak tego współdziałania może być podstawą do ograniczenia lub odmowy przyznania pomocy albo zaoferowania wsparcia w innej formie. Osoby i rodziny korzystające z pomocy Ośrodka są także zobowiązane do informowania o każdej zmianie swojej sytuacji osobistej, dochodowej i majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczenia.
Formy pomocy
Świadczeniami z pomocy społecznej są świadczenia pieniężne i niepieniężne.
Świadczenia pieniężne to:
- zasiłek stały
- zasiłek okresowy
- zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy
- zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie
- świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z nadaniem mu statusu uchodźcy lub w związku z udzieleniem mu ochrony uzupełniającej
- wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznane przez sąd
Zasiłek stały przysługuje:
- pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej
- pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
Zasiłek okresowy może być przyznany:
- osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;
- rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny
Zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na:
- długotrwałą chorobę
- niepełnosprawność
- bezrobocie
- możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego
Okres, na jaki jest przyznawany zasiłek okresowy oraz jego wysokość, ustala OPS na podstawie okoliczności sprawy.
Zasiłek celowy może być przyznany w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej np.
- na zakup:
- żywności
- leków i pokrycia kosztów leczenia
- opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego
- środków czystości
- opłacenie:
- drobnych remontów i napraw w mieszkaniu
- opłat czynszowych
- opłat za energię
- opłat za gaz
- kosztów pogrzebu
- pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne
Zasiłek celowy może również otrzymać osoba (rodzina), która poniosła straty w wyniku zdarzenia losowego, a także osoby, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Świadczenia niepieniężne to m.in.:
- praca socjalna (mająca na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi)
- bilet kredytowany
- składki na ubezpieczenie zdrowotne
- składki na ubezpieczenie społeczne
- pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie
- sprawienie pogrzebu
- poradnictwo specjalistyczne
- interwencja kryzysowa
- schronienie
- posiłek
- niezbędne ubranie
- mieszkanie chronione
- pobyt i usługi w domu pomocy społecznej
- pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie - w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych
oraz
- usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania (i w ośrodkach wsparcia, w rodzinnych domach pomocy)
- specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania (i w ośrodkach wsparcia).
Usługi opiekuńcze są formą pomocy, której celem jest zaspokojenie codziennych, podstawowych potrzeb osoby, która nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować w swoim miejscu zamieszkania ze względu na wiek, chorobę lub inną przyczynę i umożliwiają jej pozostanie w środowisku domowym. Przysługują osobom samotnym, a także osobie, której rodzina nie może takiej pomocy zapewnić. Przyznaje się je na wniosek osoby zainteresowanej, po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania, na podstawie decyzji administracyjnej określającej ich zakres, wymiar godzin pracy opiekuna i wysokość odpłatności.
Wymiar i zakres usług ustala się indywidualnie dla każdej osoby wymagającej pomocy. Zakres usług obejmuje pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz w miarę możliwości również zapewnienie kontaktu z otoczeniem.
Wysokość odpłatności za korzystanie z usług zależy od sytuacji socjalno-bytowej, dochodu oraz wykorzystania własnych możliwości, uprawnień i zasobów. W szczególnie uzasadnionym przypadku, dyrektor OPS może - na wniosek świadczeniobiorcy lub pracownika socjalnego - zwolnić w całości lub w części z odpłatności za usługi opiekuńcze.
Specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi - dostosowane są do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia poszczególnych osób i mają na celu m.in.: uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia, kształtowanie umiejętności niezbędnych do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i społecznego funkcjonowania, motywowanie do leczenia i aktywności.
